Paragraaf 2: Verbonden partijen en participaties

Verbonden partijen zijn derde rechtspersonen waarmee Oost Gelre een bestuurlijke en financiële band heeft, zoals deelnemingen (vennootschappen), gemeenschappelijke regelingen, stichtingen en verenigingen. Het is niet onze bedoeling te rapporteren over alle partijen waarmee een verbintenis bestaat. We beperken ons tot de partijen waarin wij een bestuurlijk en/of financieel belang hebben.

Wat voor ons de verbonden partijen vaak ingewikkeld maakt, is dat we zowel bestuurder als klant zijn. Bovendien zijn er vaak meerdere deelnemers aan de verbonden partij. Wij zijn dan niet de enige bestuurder en niet de enige klant en moeten dus onze bestuurlijke doelen en ‘klantwensen’ afstemmen met die van andere deelnemers. Dit alles maakt de aansturing van verbonden partijen complex. Centraal staat daarom de vraag hoe wij meer grip krijgen op het beleid, de financiën en het product van onze Wet gemeenschappelijke regelingen verbanden (Wgr).

De sturing op en verantwoording van verbonden partijen versterken we door:

• De planning- en control-cyclus van gemeenten en WGR-verband beter op elkaar af te stemmen’; het gaat daarbij om afstemmen van de onderlinge informatievoorziening via begroting, tussentijdse rapportages en jaarrekening;
• De overlegstructuren tussen gemeenten en WGR-verband verder te optimaliseren;
• Meer invloed uit te oefenen aan de voorkant van het beleidsproces; meedenken over visie, ambities en de vertaling daarvan naar kaders is effectiever dan achteraf uitkomsten toetsen;
• De begrotingsrichtlijnen tussen deelnemende gemeenten onderling af te stemmen en eenduidig te communiceren naar de verbonden partijen.

Verbonden partijen met bijzondere ontwikkelingen

De volgende verbonden partijen kennen ontwikkelingen die belangrijk zijn.

De VNOG bestaat uit 22 gemeenten. Het bestuur van de VNOG, het Algemeen Bestuur, bestaat uit de 22 burgemeesters van de gemeenten.

De VNOG zal in 2026 in ieder geval haar wettelijke taken gaan uitvoeren: rampenbestrijding, brandweerzorg, risico- en crisisbeheersing, bevolkingszorg en geneeskundige hulpverlening. En de VNOG zal alle voorbereidende en administratieve taken die daarbij horen doen. Daarbij zal de VNOG, indachtig haar missie (“Samen werken aan veiligheid”), de samenwerking met de vele partners opzoeken.

Eind 2024 is het nieuwe regionale beleidsplan 2025 - 2028 van VNOG vastgesteld. De basis voor het beleidsplan - en daarmee ook voor de programmabegroting 2026 - zijn de vijf Opgaven van VNOG. De vijf Opgaven zijn: 
1. Incidentbestrijding en crisisorganisatie
2. Zelfredzaam en risicobewust
3. Vakbekwaam en deskundig
4. Sterke informatiepositie en
5. Gezonde bedrijfsvoering (mensen en middelen).

Binnen de vijf Opgaven zijn in het beleidsplan een aantal speerpunten geformuleerd. Dit zijn onderwerpen die de komende tijd extra aandacht vragen, naast de reguliere taken op de Opgaven. De VNOG heeft oog voor de (financiële) uitdagingen van gemeenten en is daarom terughoudend met nieuw beleid.

Tot slot heeft eind 2024 het thema “weerbare en veerkrachtige samenleving” landelijk een hoge vlucht genomen, gelet op de mondiale militaire en hybride dreiging. Het gaat om de weerbaarheid van de overheid, economie en samenleving (civiele weerbaarheid, o.a. bewustwordingscampagnes) en een communicatieaanpak hierbij, samen met andere overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Ook werkt de Rijksoverheid aan de nieuwe ‘Wet weerbaarheid kritieke entiteiten’.  De VNOG is bezig met onderwerpen/initiatieven die de eigen weerbaarheid/veerkracht van VNOG zelf versterken, alsook de weerbaarheid/veerkracht van de inwoners. Om zicht te houden op alle landelijke, interregionale en regionale initiatieven en ze met elkaar in verband te brengen, is er in 2025 een VNOG projectgroep opgestart. Welke formele rol de veiligheidsregio’s vanuit het Rijk uiteindelijk bij dit thema gaan krijgen (en de financiering daarvan), zal in de loop van 2025 duidelijk worden. VNOG monitort wat de ontwikkelingen voor het werk van de veiligheidsregio’s en haar partners gaan betekenen.

Risico's
- Het is onduidelijk wat de inhoudelijke- en financiele gevolgen zijn van het nieuwe thema weerbare en veerkrachtige samenleving.   
- Repressieve huisvesting (brandweerkazernes): de brandweerkazernes zijn in eigendom van ons als gemeente. Op dit moment zijn er definitieve afspraken gemaakt over de demarcatie en heeft het college de regeling demarcatie vastgesteld.  Op dit momenteel is nog niet duidelijk hoe de kosten voor het beheer en onderhoud van de repressieve huisvesting zich gaan ontwikkelen.
- Prijsstijgingen (boven reguliere aanpassing) en vooral m,b.t. brandweermaterieel en materiaal. Wereldwijde ontwikkelingen van een toenemende vraag in samenhang met schaarste van aanbod doen de (grondstof)prijzen waaronder die van energie en katoen, stijgen. stijgen. Daarnaast brengen voortschrijdende ICT-ontwikkelingen, waarbij investeringen worden vervangen door jaarlijkse kosten, mogelijk extra (licentie) kosten met zich mee. Hogere kosten blijven hierbij voor VNOG, omdat er geen mogelijkheid is van nacalculatie. De prijsstijgingen kunnen worden versterkt door een gebrekkige marktwerking voor (specifiek) brandweermaterieel en -materiaal.

Tot slot is een overzicht van alle risico's opgenomen in de programmabegroting 2026- 2029  van de VNOG.

Fijnder heeft als doel inwoners van Berkelland, Oost Gelre en Winterswijk die op zoek zijn naar werk en ontwikkelmogelijkheden een sluitende aanpak te bieden.  Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt krijgen begeleiding op weg naar werk, een opleiding of een zinvolle dagbesteding. Het minimabeleid is in de drie samenwerkende gemeenten voor een deel lokaal vormgegeven maar wordt uitgevoerd door Fijnder.

Fijnder kent twee uitvoeringsprogramma's

a. Programma Werk en Activering:
Het re-integreren van werkzoekenden met een gemeentelijke uitkering (inclusief nieuw Beschut), maar ook van niet-uitkeringsontvangers en daarnaast het matchen en detacheren van Wsw-medewerkers. Het activeren van cliënten voor wie de stap naar betaald werk vooralsnog niet mogelijk is. Het inzetten van re-integratieinstrumenten om cliënten stappen te laten zetten in hun ontwikkeling;

b. Programma Bestaanszekerheid:
De voormalige programma’s Inkomen en Ondersteuning zijn met ingang van 2026 samengevoegd tot het nieuwe programma Bestaanszekerheid. Het verlenen van bijstand of leefgeld voor levensonderhoud aan cliënten die niet zelfstandig in hun bestaan kunnen voorzien. De inzet van Fijnder is tevens gericht op het voorkomen dat personen die een uitkering aanvragen deze ten onrechte krijgen (poortwachtersfunctie). Daarnaast wordt binnen dit programma voorzien in een financieel vangnet voor inwoners die onvoorziene kosten hebben en door buitengewone omstandigheden in financiële problemen dreigen te raken of zijn geraakt of willen participeren in de samenleving.

Daarnaast is er nog een afgeleid programma dat vanwege de specifieke aard niet onder de hoofdprogramma’s is gebracht:
c. Programma Overhead en algemene kosten:
Hier worden de algemene bedrijfsvoeringskosten, treasury en de incidentele baten en lasten geraamd. Fijnder kent twee uitvoeringsprogramma's:

We zien de volgende trends en ontwikkelingen voor 2026:  

Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten
Het wetsvoorstel voor de vereenvoudiging van de banenafspraak en de quotumregeling voor mensen met een arbeidsbeperking is op 17 oktober 2023 ingediend bij de Tweede Kamer. Het doel van dit wetsvoorstel is om het voor werkgevers eenvoudiger en aantrekkelijker te maken om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Het wetsvoorstel is in behandeling en zal na goedkeuring worden voorgelegd aan de Eerste Kamer voor verdere behandeling.

Infrastructuur sociaal ontwikkelbedrijven
Sociaal ontwikkelbedrijven spelen een belangrijke rol om mensen mee te laten doen. Mede door hun inzet krijgen mensen die niet, of niet zondermeer bij reguliere werkgevers aan de slag kunnen, een kans op de arbeidsmarkt. Het kabinet wil dat sociaal ontwikkelbedrijven ook in de toekomst banen kunnen blijven bieden aan mensen voor wie werk niet vanzelfsprekend is. Daarom is er een groot pakket van maatregelen gepresenteerd waarmee beschutte banen verder worden gestimuleerd en gemeenten worden geholpen om de lokale infrastructuur van sociaal ontwikkelbedrijven toekomstbestendig in te richten. Voor deze toekomstbestendige inrichting ontvangen gemeenten een impulsbudget van € 35 miljoen in 2025. Dit budget loopt door tot 2034 en loopt af naar € 19,8 miljoen. Daarnaast wordt een structurele infrastructurele opslag ingevoerd. Hierdoor krijgen sociaal ontwikkelbedrijven meer ruimte om banen te realiseren voor mensen voor wie het hebben van werk niet vanzelfsprekend is. Deze basisfinanciering bedraagt in 2025 € 19,8 miljoen en loopt op naar structureel € 35,9 miljoen. 

De hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur / regionaal werkcentrum Achterhoek
Het kabinet wil de arbeidsmarktdienstverlening structureel verbeteren door hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur. De hervorming richt zich op het structureel versterken van de publiek-private samenwerking en dienstverlening aan werkenden, werkzoekenden en werkgevers in de 35 arbeidsmarktregio’s. Ook wordt ingezet op het beter toegankelijk maken van deze dienstverlening door de vorming van 35 Werkcentra in de arbeidsmarktregio’s. De hervorming wordt gefinancierd met structurele middelen en tijdelijke  middelen die aflopen tot 2034. Deze structurele middelen worden ingezet voor de basisinrichting van het Werkcentrum en de publiek-private samenwerking. De tijdelijke middelen geven een impuls aan de arbeidsmarktdienstverlening in de regio en aan de van-werk-naar-werk dienstverlening

De Stadsbank Oost Nederland is een samenwerkingsverband van 21 gemeenten in de Achterhoek en Twente. De SON beschikt over kennis en ervaring als financieel schulddienstverlener en verstrekker van sociale kredieten. De strategie van Stadsbank; ‘Samen lossen we schulden op’, wordt vertaald naar de verdere omvorming naar een dynamische organisatie.
Het profiel van de Stadsbank is een klant- en resultaatgerichte expertise-organisatie in optimale verbinding met en faciliterend naar gemeenten en hun regie op het sociaal domein. Samen met de inzet vanuit het sociaal team wordt daarmee de impact van de dienstverlening van de Stadsbank in het gemeentelijk sociaal domein vergroot. De vernieuwde strategie is vertaald in een meer klant- en resultaatgerichte dienstverlening (klantreis), die vanaf 2023 is ingezet.

De Stadsbank werkt als expertisepartner  aan het creëren van directe  financiële rust voor onze inwoners en het bereiken van duurzame financiële stabiliteit en  optimale redzaamheid. 
Schulden komen (bijna) nooit alleen. De dienstverlening is klant- en resultaatgericht en in  optimale verbinding met en faciliterend naar de gemeente  en de regie op het sociaal domein. 
Dat is tweeledig: 
• De financiële dienstverlening van de Stadsbank draagt bij aan een goede gemeentelijke schuldhulp (beleidsverantwoordelijkheid bij gemeenten).
• De financiële dienstverlening van de Stadsbank, samen met de klant werken aan een nieuwe en financieel gezonde toekomst, sluit zoveel mogelijk aan bij de overige maatschappelijke ondersteuning van de klant.

 Ontwikkelingen en ambities 2026

Klant voorop! Doorbouwen aan een klant- en resultaatgerichte dienstverlening 

De maatschappelijke blik op schulden en de aanpak daarvan verandert. Van financieel  technische dienstverlening naar het goede gesprek en het duurzaam oplossen van  onderliggende financiële problematiek. Samen met gemeenten is vanaf 2023 een  doorontwikkeling ingezet van proces- en productgericht werken naar klant- en  resultaatgericht werken; de Klantreis '23. Waarin we met de menselijke maat werken aan een nieuwe en financieel gezonde toekomst voor onze inwoners. 

Doorontwikkeling basisdienstverlening 

En tegelijkertijd dat er mee 

Er is een toenemende behoefte aan begeleiding en intensievere dienstverlening om onze inwoners (weer) meer grip op hun geld te laten krijgen. De basisdienstverlening 
vraagt ook dat begeleiding naar redzaamheid duurzaam wordt ingevuld. De  basisdienstverlening is ontwikkeld door het Ministerie van SZW, VNG, Divosa en NVVK om de  schuldhulpverlening in Nederland, ten aanzien van het bereik en de kwaliteit en de wijze  waarop begeleiding en nazorg wordt vormgegeven, te verbeteren en de verschillen tussen  gemeenten te verkleinen.  In 2025 en 2026 wordt financiële begeleiding verder ontwikkeld en in de praktijk gebracht samen met gemeenten. 

De basisdienstverlening gaat ook over het sneller en slimmer regelen van schulden. Hoe  sneller schulden kunnen worden geregeld, hoe eerder rust voor de klant ontstaat. Zo is de  aflosperiode in de minnelijke schuldregeling verkort naar 18 maanden, zet de bank zoveel  mogelijk in op saneringskredieten en past sinds vorig jaar een zogenaamd nulaanbod toe  als er geen afloscapaciteit is en daarmee de bestaanszekerheid sterk onder druk komt.

Acht gemeenten in de Achterhoek werken samen via de gemeenschappelijke regeling Regio Achterhoek op het gebied van economische ontwikkeling, ruimtelijke ontwikkeling en volkshuisvesting, mobiliteit en bereikbaarheid, zorginnovaties, circulaire economie en energietransitie, natuur, lobby, subsidieverwerving en -verstrekking, en grensoverschrijdende samenwerking. Onder de naam Achterhoek Ambassadeurs wordt er samengewerkt met ondernemers en maatschappelijke organisaties aan gezamenlijke uitdagingen. Deze samenwerking vindt plaats aan Thematafels en in de Achterhoek Board. De gemeenten vervullen hun controlerende en visievormende rol via de Achterhoek Raad en via Regio Achterhoek coördineren de gemeenten de algehele samenwerking. Daarbij heeft Regio Achterhoek een faciliterende en adviserende functie en richt ze zich op regionale lobby, regiomarketing en het verkrijgen en verstrekken van subsidies. De Achterhoek Visie 2030 vormt de basis van de regionale samenwerking.

In 2026 wil Regio Achterhoek het volgende :
- het in positie brengen van raadsleden bij de regionale samenwerking, en het
- zorgen voor slagkracht in de bestuurlijke besluitvorming en adequate uitvoeringskracht, door:
    - de het faciliteren, regisseren en adviseren van de verschillende bestuurlijke tafels 
    - rapportages op te stellen in het kader van planning en verantwoording
    - uitvoering te geven aan Regio Deal Achterhoek II en Nationaal Programma Vitale Regio’s
    - zorgen voor verdieping van het Ruimtelijk Perspectief Achterhoek voor regionale sturing en strategische positie richting provincie en Rijk
    - een vervolg geven aan volgende Achterhoek Visie met mogelijke aanpassing van governance en samenwerkingsregeling (met inachtneming van de discussie in 2025 over de inhoudelijke agenda van de Regio Achterhoek)
    - uitvoeren van subsidiebeheer, -verlening en -verantwoording t.a.v. de Regio Deal, Leader, Woondeal en diverse (provinciale) mobiliteitssubsidies.
    - opstellen Achterhoek Monitor
    - actieve lobby en relatiemanagement op regionale speerpunten richting Den Haag en provincie.
    - uitdragen van het regioprofiel met gerichte inzet op communicatie en regiomarketing.

De afvalinzameling door de ROVA, met het systeem van het omgekeerd inzamelen, levert aanhoudend een goed beeld op ten aanzien van de afvalscheiding als ook de klanttevredenheid. Hoewel de landelijke doelstellingen voor 2025 (90%) qua scheidingspercentage door de gemeent Oost Gelre nog niet wordt gehaald, blijven we ons ook in 2026 inzetten op het scheidinggedrag van onze inwoners te bevorderen. In 2024 bedroeg het scheidingspercentage in Oost Gelre 82%. Voor 2026 willen we insteken om richting de 85% te gaan of hoger.

Naast de afvalinzameling verzorgt de ROVA ook de  taken behorend bij de uitvoering Beheer Buitenruimte in de gemeente. Belangrijke doelstelling is dat we financieel de komende jaren het groenonderhoud passend houden binnen de begroting. Dat is met  de inflatie waarmee we in de huidige situatie mee hebben te maken een uitdaging.  We blijven ons inzetten om financieel rond het begrote bedrag te blijven, maar dat zal heel lastig worden. Knelpunt voor de komende jaren in de periode 2025 t/m 2028 is de stijgende kosten van SW medewerkers welke met pensioen gaan en waar dit werk opgepakt dient te worden door duurdere arbeidskrachten. Een ander knelpunt waar we in de periode 2025 t/m 2028 mee aan de slag moeten is het opruimen van plekken in de gemeente waar invasieve exoten staan.

De afgelopen jaren zijn er veel verzoeken van de gemeenten buiten de begroting van de ODA om gegaan en deze taken zijn ondertussen structureel in het werk opgenomen. Denk daarbij aan specialistische adviezen, met name voor ruimtelijke ontwikkelingen en omgevingsplannen.  Daarnaast is er een toenemende vraag naar ander specialistisch werk. Om aan die gevraagde bijdrage aan de gemeentelijke ambities te kunnen voldoen heeft de ODA haar organisatie hierop aangepast. De afgelopen jaren is dit financieel al zichtbaar geweest in de jaarrekening(en) met overschrijdingen op zowel de baten, als de lasten.

AGE B.V. is leverancier van groene energie voor de gemeentelijke aansluitingen van de Achterhoekse gemeenten.  Doelstelling van AGE B.V. is het zelfstandig en rechtstreeks leveren van de gemeentelijke energie.  Naast de inkoop en levering van energie zorgt AGE B.V. dan ook voor eigen opwekking van duurzame energie. Hiervoor is het Zonnepark Braamt in eigendom waarmee tegen kostprijs, via het "zelfleveringsmodel", zonnestroom wordt geleverd voor gemeentelijk gebruik.  

Coöperatie Energieloket Achterhoek

Het Energieloket Achterhoek werkt in opdracht van de Achterhoekse gemeenten. Bij het loket kunnen inwoners terecht voor kennis en onafhankelijk advies op het gebied van verduurzamen. Het loket zorgt ook voor begeleiding bij subsidie- en financieringsmogelijkheden ten behoeve van de energietransitie. Daarnaast worden er door het loket collectieve acties georganiseerd en zorgt men voor ondersteuning bij initiatieven om te verduurzamen. 

Dimpact is de Coöperatieve vereniging van, voor en door gemeenten. Dimpact helpt ons om de digitale dienstverlening verder te ontwikkelen. De leden zijn de eigenaar van de coöperatie en sturen de ontwikkelingen aan. De digitale innovatie van dienstverlening aan inwoners en bedrijven moet versneld worden, en dat kunnen we niet alleen.  Samen staan we voor dezelfde uitdagingen en ambities.  Daarom ligt samen organiseren voor de hand. Sinds 2006 zijn wij lid van de vereniging Dimpact. Ook is Dimpact de partij die voor ons (40 gemeenten, 3 miljoen inwoners) landelijke ontwikkelingen probeert te vertalen naar een stuk digitale informatievoorziening en bedrijfsvoering. Verder vertegenwoordigt Dimpact ons in overleggen (bijv. VNG en VNG Realisatie), waarin landelijke afspraken gemaakt worden over het realiseren en invoeren van ontwikkelingen. Te denken valt hierbij aan de informatiehuishouding rond de Omgevingswet, invoering zaakgericht werken, informatiebeveiliging. Ook organiseren zij de samenwerkingsprocessen voor collectieve vraagbundeling, collectieve aanbesteding en collectief contractmanagement ten behoeve van doorontwikkeling en beheer van ICT-diensten. Dit resulteert voor de leden in een gezamenlijk verworven portfolio. Dimpact is inmiddels koploper als het gaat om de transitie van de gemeentelijke informatiearchitectuur naar een informatiestructuur op basis van Common Ground. 

Het ECAL beheert, maakt archiveren toegankelijk en stelt archieven beschikbaar van de deelnemende overheidslichamen overeenkomstig de Archiefwet. Daarnaast zorgt het ECAL voor het in stand houden en bevorderen van het cultureel erfgoed in het gebied van de Achterhoek en de Liemers in de ruimste zin van het woord. Sinds 2019 gebeurt dit ook voor digitale archiefbescheiden met het e-Depot. Vanaf 2023 is Oost Gelre oude archieven aan het overbrengen. Waarbij er een planning is opgesteld om in 2027 de archieven volledig te hebben overgedragen aan het ECAL.

GGD Noord- en Oost-Gelderland is de gezondheidsdienst van 22 gemeenten die de gezondheid van alle inwoners bewaakt, beschermt en bevordert. Alle deelnemende gemeenten aan deze gemeenschappelijke regeling nemen de basisproducten van de GGD af die betrekking hebben op de Publieke gezondheid. Deze taken liggen vast en worden omschreven in de Wet publieke gezondheid (Wpg). Met uitzondering van de gemeente Apeldoorn nemen de overige 21 gemeenten ook de taken af die betrekking hebben op de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) 4-18 jaar. De gemeenten bekostigen de basisproducten voor de publieke gezondheidszorg en voor de JGZ op basis van bijdragen per inwoner aan de GGD. Daarnaast biedt de GGD aan diverse partijen op contractbasis andere producten aan.

In 2023 is de bestuursagenda 2023-2027 vastgesteld. Deze is bedoeld als kader voor de komende jaren en gaat uit van de volgende vier prioriteiten:

• vergroten van gelijke kansen op gezondheid voor iedereen
• mentale gezondheid
• gezonde leefstijl
• gezonde fysieke en sociale leefomgeving

Voor de komende jaren staat de verdere uitgifte van bedrijfskavels op de agenda. Na een aantal jaren met een beperkte vraag en uitgifte is de belangstelling weer flink aangetrokken en wordt verwacht dat de komende jaren de gemiddelde uitgifte van 3,5 ha. per jaar (afgelopen jaren) wordt overtroffen. De markt blijft echter grillig waarbij netcongestie een belangrijke factor is en ook de komende jaren nog blijft. 
Er wordt verder gewerkt aan oplossingen voor het verminderen van deze problematiek. 
Blijft de vraag (en uitgifte) voor de komende jaren op het huidige niveau dan wordt het voorsorteren op en besluitvorming  over een mogelijke uitbreiding van RBT Laarberg actueel

Voor de nadere uitwerking van de paragraaf verbonden partijen verwijzen wij u naar de bijlage.

Het overzicht van de verbonden partijen is opgenomen in de onderdeel 'verbonden partijen' in de financiële programmabegroting 2026.