Programma 4 - Bestuur, bedrijfsvoering en dienstverlening

Veiligheid is een basisbehoefte in een sterke samenleving, waarin mensen zich thuis en geborgen voelen, vooral ook voor gezinnen met kinderen en ouderen.

De VNOG gaat in 2022 onverminderd door met het uitvoeren van de in januari 2020 vastgestelde Toekomstvisie en bijbehorende opdrachten. De Toekomstvisie beoogt op hoofdlijnen het volgende te realiseren:

• De VNOG is dé organisatie in de regio voor samenwerking aan veiligheid. Het is een operationele organisatie, die bij een crisissituatie of ramp nu en in de toekomst garant staat voor professionele hulpverlening aan de inwoners en bezoekers van de regio.
• De VNOG is een regio waar veilig en gezond gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden. De VNOG speelt in op demografische en maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op hedendaagse en toekomstige veiligheidsrisico’s.
• De VNOG is een toekomstbestendige veiligheidsregio.
• De VNOG richt zich op:
               * Het voorkomen, beperken en bestrijden van incidenten, rampen en crises (maatschappelijke opdracht)
               * Zelfredzaam en risicobewust
               * Vakbekwaam en deskundig
               * Sterke informatiepositie
               * Een gezonde financiële basis en betrokken medewerkers (randvoorwaarde)
• De VNOG werkt met compacte en slagvaardige posten met goed getrainde vrijwilligers vanuit een versterkte informatiepositie.
• Dit alles moet leiden tot een solide veiligheidsregio voor de lange termijn.

De financiële effecten van de Toekomstvisie waren al meerjarig verwerkt in de begroting 2021 - 2024, die met de Kadernota, de basis vormt voor de begroting 2022. Voor de VNOG is er geen nieuw beleid opgenomen in de Kadernota, maar wel wordt een ontwikkeling aangekondigd, die voor de financiën van de VNOG gevolgen kan krijgen (vastgoed). De uitkomsten van het onderzoek naar de huidige staat van de opstallen die de VNOG gebruikt kunnen bovendien aanleiding geven tot investeringen voor de gemeenten. 

Daarnaast heeft de VNOG per 2020 de taak beheer en onderhoud van de bluswatervoorziening overgedragen aan de gemeente. De gemeente is, samen met Vitens, verantwoordelijk voor de bluswatervoorzieningen (brandkranen, geboorde putten en open water). Op dit moment is het beheer en onderhoud van de bluswatervoorzieningen grotendeels ingericht binnen de gemeente. Indien de bluswatervoorziening in een bepaald gedeelte van de gemeente niet op orde is, is de gemeente hier (financieel) voor verantwoordelijk. De aankomende periode moet worden bezien of dit aan de orde is.

De Covid-19 crisis heeft er voor gezorgd dat de prioriteit bij de aanpak van deze crisis ligt, hoe lang de crisis impact heeft op onze taken en werkzaamheden is onduidelijk.  Op het gebied van openbare orde en veiligheid blijven we het Integraal Veiligheidsbeleid 2019 - 2022 uitvoeren. De gemeente bevordert de veiligheid met de inwoners van Oost Gelre. De gemeente doet dit door het stimuleren en ondersteunen van Buurt WhatsApp, het houden van informatieavonden over veiligheid en door aan inwoners te vragen verdachte situaties te melden.

Ook is het thema ondermijning een "hot item". Een onderdeel in de aanpak van ondermijning is het Keurmerk Veilig Buitengebied. Dit is een publiek-private samenwerking tussen onder andere gemeente, politie, brandweer, Omgevingsdienst, Staatsbosbeheer, Waterschap en Dorpsbelangenverenigingen. Gezamenlijk werken deze partijen aan een veilig buitengebied door het organiseren van verschillende activiteiten. Daarnaast werkt de gemeenten met allerlei partners samen om te voorkomen dat ondermijning in Oost Gelre een voet tussen de deur krijgt. Naast de lokale aanpak van ondermijning, wordt ondermijning ook regionaal (Achterhoek) aangepakt. Er komt een regionale opgave aanpak van ondermijning, waarbij de opgaveregisseur een belangrijke rol krijgt. De focus zal liggen op het verbinden van de bovenregionale en lokale aanpak en het ondersteunen van de individuele gemeenten in het aanbieden van activiteiten (bewustwordingsbijeenkomsten, voorlichtingsavonden, preventieactiviteiten, integrale controles etc.) 

De aanpak van drugsgebruik, productie en handel blijft de nodige aandacht krijgen. In 2020 en 2021 zijn er in Oost Gelre de nodige hennepkwekerijen ontdekt. De aankomende jaren blijft de gemeente, samen met politie, omgevingsdienst en andere partners, investeren op de aanpak van drugsgebruik, productie en handel. De aanpak is zowel repressief als preventief.

Ten slotte zijn er een aantal ontwikkelingen in de relatie met onze verbonden partijen:

• In 2019 zijn belangrijke keuzes gemaakt met betrekking tot de toekomst van de VNOG. De Toekomstvisie van de VNOG is vastgesteld en vanaf 2020 werkt de VNOG aan de implementatie. Met name de keuzes die gemaakt zijn in het beschikbare materieel zal consequenties hebben voor de lokale brandweerposten.
• Op dit moment is de VNOG bezig met de huisvestingsvisie. Onderdeel daarvan is het onderzoek naar de huidige staat van de opstallen (met name brandweerkazernes) binnen de VNOG. Het overeenkomen van een demarcatielijst (afspraken over wie waarvoor verantwoordelijk is) maakt ook onderdeel uit van de huisvestingsvisie. Kortom: op dit moment wordt gekeken hoe om te gaan (beheer en onderhoud) met de repressieve huisvesting binnen de VNOG. De uiteindelijke uitkomsten kunnen financiele gevolgen hebben voor de gemeente.  
• De brandweer maakt onderdeel uit van de VNOG. Het werven van nieuwe vrijwilligers behoort dan ook tot de talen van de VNOG. De gemeente ondersteunt wel campagnes van de VNOG als er nieuwe vrijwilligers nodig zijn

Oost Gelre is een grensgemeente. Een belangrijk deel van ons lokale inkomen verdienen we in Duitsland en/of doordat onze Duitse buren bij ons investeren en kopen. Grensoverschrijdende samenwerking met onze Duitse buren is in deze tijd dan ook vanzelfsprekend. De EUREGIO, het grensoverschrijdend samenwerkingsverband, speelt daarin een belangrijke rol. Ook het Grenzhoppersnetwerk is een waardevol netwerk waar wij een actieve rol hebben.

Euregionale samenwerking biedt kansen voor Oost Gelre en ook voor de Achterhoek als regio. Samen met de Achterhoekse gemeenten zetten we daarom in op grensoverschrijdende projecten en om daar INTERREG-gelden voor te genereren.

De Grenzhoppers business school is opgestart in Oost Gelre. Om grensoverschrijdend ondernemen verder uit te dragen en ondernemers daarvoor te motiveren, krijgen ondernemers uit de toeristische sector in Oost Gelre de mogelijkheid om een gespecialiseerde cursus Duits te volgen.

De gemeentelijke organisatie dient adequaat toegerust te zijn op haar (huidige en toekomstige) taken. Gemeenten hebben in de afgelopen jaren veel nieuwe taken gekregen die in het verleden door het Rijk werden uitgevoerd. In het sociaal domein en ook bij de komende Omgevingswet. Wij vinden het van belang dat er sprake is van een goede uitvoering, waarborgen voor democratische controle en samenwerking met andere bestuurlijke partners.

De buitenwereld is voortdurend aan verandering onderhevig. Dit vraag van ons dat wij als een voortdurende veranderende, adapterende organisatie inspelen op wat de buitenwereld van ons vraagt. Dat we onze organisatie zo inrichten dat je relatief eenvoudig veranderingen van buiten inbedt in de organisatie. Dat het niet meer uitmaakt wat er op ons afkomt, dat we meer bezig zijn met hoe we het realiseren en wat we daarvoor nodig hebben.  Dat vraagt van organisatie en bestuur dat we veel meer denken in mogelijkheden en kansen. Veranderingen niet zien als bedreigingen of als probleem, maar als een vraagstuk dat je aanpakt, oppakt en oplost.

Belangrijk is dat de dienstverlening in brede zin aansluit op wat de buiten- en binnenwereld vraagt. Dus maximaal aansluiten op de inwoner, maar ook realistisch zijn in wat haalbaar is. Communicatie is het sleutelwoord. Politiek (college en raad), inwoners en organisatie moet veel meer op 1 lijn komen. De meeste issues ontstaan op dit moment door verschillende verwachtingen. We doen het goed als we reguliere werkzaamheden en veranderingen van buiten goed weten in te bedden in onze organisatie en we met de driehoek op 1 lijn zitten qua verwachtingen. Niet alleen in wat we doen, maar ook in wat we niet doen. Een wendbare organisatie kun je alleen worden als je heel helder bent in waar je voor staat en waar je voor gaat. Dit doen we samen met college en raad door te bepalen waar onze focus ligt, welke opgaven we oppakken en wat ieders verwachtingen zijn. 

Bij de doorontwikkeling van de organisatie wordt ingezet op eigenaarschap en goed opdrachtgever- / opdrachtnemerschap, maar kan niet zonder dat geïnvesteerd wordt in goede randvoorwaarden om de juiste medewerkers aan de organisatie te binden. Te denken valt dan aan investeringen in duurzame inzetbaarheid en marktconformheid van primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden. 

Initiatieven van burgers, verenigingen, dorpsbelangenorganisaties (andere) vrijwilligersorganisaties vragen om een nieuwe rol van de gemeente en doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie. De gemeente dient vanuit een vaste visie en krachtige werkwijze dienstbaar te zijn aan genoemde initiatieven en burgerkracht. Dat wil niet zeggen ‘U vraagt, wij draaien’, maar dat vanuit de gemeentelijke organisatie met kennis en expertise en met oog voor het algemene belang wordt gezorgd dat goede initiatieven zich ook daadwerkelijk kúnnen ontplooien. Dat vraagt nog meer om een open en transparante houding met als credo: “ja, mits…” in plaats van: “nee, tenzij…”.

Initiatieven van burgers en ondernemers zijn geborgd in de Omgevingswet die naar verwachting in 2022  in werking treedt. De Omgevingswet bevordert participatie door burgers en ondernemers doordat zij intensiever worden betrokken bij de ontwikkeling van onze (lokale) leefomgeving. Door meer bestuurlijke afwegingsruimte op lokaal niveau kunnen we meer faciliterend zijn en lokaal maatwerk leveren.

Een krachtige en vitale samenleving vraagt om een vraaggestuurde houding van de kant van de gemeente en een wervende maar ook transparante bestuursstijl met lef. Vanuit dit perspectief gaan we onze dienstverlening verder invullen en staan wij voor een overheid die zo dicht mogelijk op de samenleving zit, maar die diezelfde samenleving zo veel mogelijk ruimte geeft. Met een faciliterende houding die binnen de kaders van wet- en regelgeving de samenleving van Oost Gelre maximaal bedient.

Onze dienstverlening is een doorlopende activiteit waarbij een continue doorontwikkeling wenselijk is om slagvaardig te kunnen inspelen op de veranderingen in de maatschappij. We streven naar passende dienstverlening die mensgericht, regelarm, duidelijk, snel en zeker. Hiertoe voeren we jaarlijks onderzoeken uit en investeren we de komende jaren in het optimaliseren van het klantcontact door via het splitsen van receptie en telefonie toe te werken naar een volwaardig klantcontactcentrum (KCC). 

Het grootste deel van de gemeentebegroting komt van de Rijksoverheid en is een bijdrage uit het gemeentefonds. Slechts een beperkt (autonoom) aandeel komt uit lokale heffingen en belastingen. In beide gevallen is er sprake van belastinggeld. Uitgangspunten voor het financieel beleid zijn: zorgvuldigheid, spaarzaamheid, transparantie en draagbare lokale lasten. We streven ernaar de lastenstijging te beperken tot maximaal het inflatieniveau. Slechts in uitzonderingsgevallen kan er een extra beroep gedaan worden op haar inwoners. In die gevallen waar dit speelt, leggen wij dit helder uit en communiceren dit naar de inwoners van onze gemeente.

We zijn transparant over de uitgaven en inkomsten van onze gemeente. Zowel voor bestuurders als voor onze inwoners, bedrijven, instellingen en verenigingen moet duidelijk zijn waar wij de gemeentelijke middelen aan besteden. Door gebruik te maken van bijvoorbeeld Pepperflow is online de voortgang van zowel de beleidsmatige als financiële ontwikkelingen te volgen.

We zijn terughouden met de aankoop van grond en vastgoed. Aankoop vindt alleen uit strategische motieven plaats. Het beleid is voornamelijk gericht op het afstoten van grond en vastgoed.

Herijking algemene uitkering

De herijking van de algemene uitkering uit het gemeentefonds door het rijk is afgerond. Op basis van de nieuwe maatstaven leidt  dit voor Oost Gelre tot een stijging van de algemene uitkering met circa € 300.000. Echter de uitkomsten van de herijking worden door in het bijzonder de noordelijke gemeenten en de G4 gemeenten betwist. De bestuurlijke besluitvorming dient nog plaats te vinden en de daadwerkelijke uitkomst is nog ongewis vandaar dat in de kadernota geen rekening is gehouden met de herijking van de algemene uitkering.

Kosten Jeugdzorg en Wmo

De gestegen kosten van de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Jeugdzorg zullen ook voor de komende periode aandacht blijven vragen. Met de Programmabegroting 2020-2023 hebben we al stappen gezet om de financiële tekorten terug te dringen en dit zal ook in de komende periode zijn beslag krijgen. Een van de aandachtspunten waar we ons op willen richten, is een betere monitoring van zorgtaken (onder andere ten aanzien van de preventieve zorg) om opbrengsten eerder in beeld te kunnen brengen zodat we de kosten daarvoor beter kunnen beheersen. Dit heeft uiteraard consequenties voor de wijze waarop de gemeente de taken kan uitvoeren. Echter niet alles is beheersbaar, we zien de vraag naar complexe Jeugdzorg en Wmo toenemen, dit laatste met name door de invoering van het abonnementstarief.

Ofschoon het landelijk onderzoek met betrekking tot de uitgaven versus de tegemoetkoming van de kosten van het sociaal domein een tekort laat zien van € 1,7 miljard voor de gemeenten is het demissionair kabinet niet bereid de gemeenten een structurele compensatie toe te kennen. Dit laat zij over aan het volgend kabinet. In de kadernota is hier dan ook geen rekening mee gehouden.

Woonplaatsbeginsel Jeugdwet

Onze gemeente heeft daarnaast te maken met zeer intensieve vormen van jeugdhulp die zeer kostbaar zijn. In Harreveld is een locatie van jeugdhulpaanbieder Horizon die dergelijke vormen van jeugdhulp aanbiedt. Tot en met 2021 is de gemeente nog in eerste instantie financieel verantwoordelijk voor de zorgkosten in die gevallen dat ouders het gezag niet meer hebben. Dit is het zogenoemde woonplaatsbeginsel. Deze systematiek brengt een groot financieel risico voor ons met zich mee. Het Rijk compenseert gemeenten wel, echter komt die compensatie pas na twee jaren.

Per 1 januari 2022 wordt de nieuwe woonplaatsbeginsel Jeugdwet van kracht.  Vanaf dat moment is het uitgangspunt bij jeugdhulp met verblijf dat als woonplaats geldt de gemeente waar de jeugdige onmiddellijk voorafgaande aan zijn verblijf zijn woonadres in de zin van de Wet basisregistratie personen had. De gemeente waar de jeugdige vandaan komt, blijft dus verantwoordelijk voor de jeugdige en voor de kosten van de jeugdhulp voor deze jeugdige. Dit brengt verlichting voor gemeenten met vestigingen van jeugdhulpaanbieders, zoals Oost Gelre.